el-HATTÂB BİN el-MUALLÂ el-MAHZÛMÎ’NİN OĞLUNA VASİYETİ[1]

Oğlum,

Allah’tan kork ve O’na itaat et. Koyduğu yasaklardan sakın, sünnetine tabi ol, yoluna bıraktığı işaretlere dikkat et ki noksanlarından kurtulasın ve gözün aydın olabilsin. Bilesin ki en ufak bir şey dahi O’ndan saklanamaz.

Oğlum,

Sana öyle bir vasiyet bırakıyorum ki eğer sözlerimi kulağına küpe eder, onları dosdoğru anlar ve tavsiye ettiğim gibi davranırsan sultanların gözüne girer; âsi, serseri, ayak takımı olan insanları dahi dize getirirsin. Eğer sözümü dinlersen, seçkin ve güzide bir kimse olursun. Ve insanlar o mümeyyez vasfından dolayı sana teveccüh gösterir. Sen gel, sözümü dinle. Babacığının vasiyetini kulak arkası etme. Zihnini boşalt, kalbini ve aklını başka bir şeyle meşgul etme; sadece sözlerime kulak ver.

Sakın ola, boş konuşma. Çok gülme ve çok şaka yapma. Kardeşlerinle asla alay etme. Aksi halde güzelliğin gider; ışığın söner. Kendini bir düşmanlığın, bir kinin içinde bulursun. Ağırbaşlı ve vakur ol. Kibirli ve kendini beğenen biri olma ki seni öyle bilmesinler. Dostuna da düşmanına da güler yüz göster.

Kimsenin canını yakma, kimseye karşı zelil duruma düşme, kimseden korkma. Her işinde dengeli ol; orta yolu bulmaya çalış. Az konuş. Selamı yay. Ayakların yere sağlam bassın, kibirlenerek yürüme, eteğini sürüme. Boynunu eğip bükme; çelik gibi ol. Dikkatini dağıtma. Grup halinde bir araya gelmiş insanların yanı başında durup bekleme. Çarşı, pazar mekânın; mağazalar da sözcün olmasın.

Çok tartışma. Hele akılsız insanlarla asla çekişmeye girme. Konuştuğun vakit az konuş, öz konuş. Şaka yapacak olursan, tadında bırak. Oturacağın zaman, bağdaş kurarak otur. Durmadan parmaklarını birbirine geçiren, onları çıtlatan; sakalıyla, yüzüğüyle veya kılıcının püskülüyle oynayan; dişlerine çöp, burnuna parmak sokan; üstüne sinekler üşüşen, çok esneyen, ayaklarını uzatarak oturan biri olma. Çünkü bu davranışlar, seni insanların nazarında küçük düşürür ve sana itibar kaybettirir.

Oğlum,

Senin dâhil olduğun her yer, insanların irşad edildiği mekânlar olsun. Kelimelerin hakkını vererek, acele etmeden konuş. Güzel konuşan muhatabını iyice dinle. Dinlerken şaşkınlık emaresi gösterme ve söyleneni tekrar ettirme. Çok fıkra anlatmaktan, çok espri yapmaktan ve çok hikâye etmekten de sakın.

Ne çocuğuna ne de cariyene, kendilerini beğendiğinden bahset. Atından ve kılıcından da bahsetme. Ve sakın ola rüyalarını anlatma. Ola ki bunlara dair en ufak bir şey ağzından kaçırırsın da akılsız insanlar sendeki bu güzelliklere tamah eder. Senin üzerinden hayal kurar ve itibarını beş paralık ederler.

Kadınsı davranışların olmasın. Bir köle gibi kendini satma. Sakalını gürleştirip, koca göbekli biri olma. Saçından, sakalından beyaz kıl koparma. Sürme çekerken sakın abartma. Olmasını istediğin bir şeyde ısrarcı davranma. Boyun eğmeyi; razı olmayı bil.

Ne ailenden herhangi birine ne de başkalarına, malının ne kadar olduğunu söyle. Çünkü malının az olduğunu bilirlerse onu umursamazlar, çok olduğunu bilirlerse de bir türlü onları razı edemezsin. Şiddet kullanmadan onların gözünü biraz korkut. Zayıf tarafını göstermeden onlara karşı yumuşak davran. Hizmetinde çalışan kimseyi açlıktan bir deri bir kemik bırakma.

Eğer biriyle tartışmaya girecek olursan vakarını yitirme. Cahilane davranışlara karşı korunaklı ol. Hiçbir işte aceleci olma. Ortaya bir şey atacağın zaman, onu iyice düşün. Yönetici, idareci her kimse, ona akıllı ve hoşgörülü biri olduğunu göster.

...

AKILLILAR KİTABI
(Ravdatu’l-Ukalâ ve Nuzhetu’l-Fudalâ)

EBÛ HÂTİM MUHAMMED BİN HİBBÂN EL-BUSTÎ

[1] Eserde geçen rivayet zinciri şöyledir: Muhammed bin el-Munzir bin Saîd bize bildirdi. Ebû Hâtim Muhammed bin İdris el-Hanzalî bize bildirdi. Abdurrahman bin Ebî Atıyye el-Humusî, el-Hattâb bin el-Muallâ el-Mahzûmî el-Kureşî bana bildirdi.