ANA SAYFA » RÖPORTAJLAR » Bugünün Söyleşileri » Prof. Dr. İsmail Kara
Cumhuriyet dönemi ve ideolojisi çokları gibi sizin hayatınızı da ciddi anlamda etkiledi. Fakat yazılarınızda ve söylemlerinizde hiçbir zaman mağdur edebiyatı yapmadınız, şikâyet edip durmadınız. Bilakis bunu faydaya, fırsata dönüştürmeye çalıştınız. Bunu nasıl başardınız, bunun bir bedeli oldu mu?
Bunu da muhtemelen önce babamdan farkında olarak olmayarak öğrendim. O, şartlardan hiç şikâyet etmez, ne olup bittiğini çok iyi müşahede etmesine rağmen işine yoğunlaşırdı. Kötü durumun sebeplerini iyi gözlemlediği dışarıda değil içerde, içinde arardı. Sorumlu başkası değil kendisiydi. Vazifeyi yapmanın ve ahlâklı olmanın, maneviyatın başkalarını, dış dünyayı değiştireceğine inanırdı. Yine çocuk yaşta Nurettin Topçu hocayı tanıyınca ve giderek eserlerini anlamaya başlayınca ahlâk ve mesuliyet konusunda iç-dış meselesini sanki biraz daha fark ettim diyeceğim.
Ben mizaç olarak babamdan hayli farklı biriyim aslında; muhalif damarım kuvvetlidir, gidişe müdahale etmek ve ses yükseltmek isterim, araziye uymam, olana razı olmam, birinin benim adıma da konuşmasına evet demem… Mağdur edebiyatına tenezzül etmediğim doğrudur, aksine ben “ne yapmak istedin de yapamadın” dedim kendime. Belki de bunu yoklamak için zor ve netameli konulara el attım, tenkitlerimi dışarıdan ziyade içeriye yönelttim. Yanımdaki yakınımdaki insanların, hocalarımın, arkadaşlarımın dudak bükerek geçtiği, bilmeden atladığı şeylere yahut eski tabirle kaziye-i muhkeme gibi tekrarladıkları hükümlere, Türkiye ve İslâm dünyası değerlendirmelerine tekrar bakmayı denedim.
Bunun bir bedeli oldu mu, diyorsunuz. Olmuştur, olsun. En yakın arkadaşlarımdan bile niçin sürüye, aktüel gidişe katılmadığım istikametinde tenkitler aldığım oldu, mesafeler, uzaklaşmalar gördüm. Bunlardan çok etkilenmedim diyeceğim çünkü bunlar muhtemel gördüğüm, bildiğim şeylerdi. Çocuk yaşta Nurettin hocadan bir soru üzerine biraz latifeli olarak söylediği “Mevlâna’sını anlamayan bir millet bizi anlamamış çok mu?” sözünü duymuştum.
Yaptıklarımda eksikler gedikler vardır ama bu esas itibariyle başkaları dolayısıyla değildir. Kötü durumun sebebini sadece ve öncelikle dışarıda aramak ahlâkî bir davranış da değildir. Belki talihimin yaver gitmesindendir bilmiyorum, yapmaya yöneldiklerimden dolayı kimse açıkça karşıma dikilmedi, doğrudan bir engelle karşılaşmadım. İnsanız, şikâyet ederiz ama şikâyet pasif bir tutumdur, bunu bilmek ve anlamak lazım. Aslolan yapmaktır, eyleme geçmektir. Yapmanın, eylemin bizzat kendisi bir neticedir, başarıdır, ahlâkî bir davranıştır. Eylemin niyeti bile… “Varsın sende biriksin durgun suyun sayhası” demiş büyük şair… Ama memleketimin kurumlarının, çevrelerinin, gruplarının, çalıştığım, hizmet aldığım, hizmet verdiğim yerlerin, meslektaşlarımın yetersizliği, çapsızlığı, küçüklüğü, azla yetinmesi beni hep dilhun etmiştir. Türkiye’yi tanıma ve anlama kapasitelerinin düşüklüğü daha fazla olmak üzere… Bunu görürüm, hep gördüm, ömrüm oldukça da görmeyeceğime dair işaretler yok, uğraştığım işler bakımından kötüye gidiş iyiye gidişten daha fazla ama bunu esas alamayız.
(Röportajın tamamı için Karabatak Dergisi, 57. sayıya bakabilirsiniz.)
Türkiye’de 1980’li yıllara döndüğümüzde İslamcı kesimin bir tercüme atağında bulunduğunu görüyoruz. O dönemin tercümelerini ve mezkûr girişimi nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu sorunuza cevap verebilmem için konunun özüne girmeden önce bir açıklama yapmam gerekiyor. Çünkü günümüz Türkiye’sinde korkunç bir din ve düşünce anarşisi yaşanmaktadır. Hemen hiç kimse İslam ile Müslümanlık arasındaki uçurumun farkında değil. Milyonlarca insan, mü’min olmak ile dindar olmak arasındaki farkı da bilmiyor.
Bakmak ile görmek arasındaki fark, duymakla dinlemek arasında da var. Bu durumda televizyon neyi kaldırdı ortadan? Müzik dinlemenin sihrini...TRT’nin kurulduğu ilk yıllardan; daha birinci kanaldan bahsediyorum. Çok uzun sürmeden ikinci kanal açıldı ki TRT’nin ilk programlarında ben de vardım.
Size göre yazmak nedir? Bir ifade biçimi, bir ihtiyaç, bir kaçış… Yazmak, sıraladığınız -ve ucunu açık bıraktığınız- maddelerin her biri için ayrı ayrı geçerli olabileceği gibi, hepsini (çünkü bunlar birbiriyle çelişen hususlar değildir) aynı anda kapsayan bir eylem de olabilir. Ancak tek kelimeyle söylemek gerekirse, diyebiliriz ki yazmak, bir varoluş biçimidir.
Dünya sineması arasında, İran sinemasının çok güçlü bir yeri var şüphesiz. İran, bu gücü neye borçlu? İran sineması, devrimden sonra üzerine entellektüelce günlerce kafa yorduğu biçim ve içerik tartışmalarından sonra, 1980’lerin ilk yarısından itibaren kendi dilini kurarak kimlik sorununda önemli bir mesafe kaydetmiştir.
