ANA SAYFA » KIRK BİR KERE İSTANBUL » Kırk Bir Kere İstanbul'dan Seçmeler » Alay Köşkü
SULTAN OLMAK BU OLSA GEREK
...
Sadece sultanlar için yapılmıştı Alay Köşkü. Bu yüzden büyük bir taht odasından başka, birkaç küçük hizmet odası vardı sadece. Tâ III.Murad devrinde, yine burada ahşap bir köşkün olduğu rivayet edilse de Fatih döneminde yapıldığı daha kat’îydi. Ne vakit yapılmış olursa olsun, ilk yapılan ahşap köşk yıktırılmış, II.Mahmud’un yaptırdığı bina Alay Köşkü olarak bugüne gelmişti. Pencere üstlerinde talik hatla yazılan, Keçecizade İzzet Molla’nın nazmettiği beyitlerden biri teyit ediyordu bunu: Budur tertib-i saz-i saltanat-ı Sultan Mahmud’un/ Gelüb erkânını seyrettiği kasr-ı felek-dergâh. Alay Köşkü, İstanbul’un devasa ve zevksiz yapılarına nazaran, sûr-i sultanî üzerinde hâlâ bir kuş evi zarafetiyle duruyor; yedi cephesine açılan pencereler, sultanın gözleri gibi hâlâ şehri seyrediyordu.
Saray Dolmabahçe’ye taşınınca, Alay Köşkü’nün yerini Pembe Köşk aldı. Daha da hazini, İstanbul sultanlarını kaybedince, alaylarını da kaybetti. Artık kimse sokaklara çıkıp top atamayacak, mehter takımının arkasında yürüyen milyonlarca ayak sesini; azametli bir şehrin kalp atışını duyamayacaktı.
Alay Köşkü uzun yıllar boş ve bakımsız kaldı. Kimse yüzüne bile bakmadı. Tâ ki yanı başına Tegrafhane-i Âmire yapılana kadar. Telgrafhane nazırlarına bir makam odası ihtiyacı duyulduğunda göze çarptı Alay Köşkü ve ne hissettiği sorulmadan nazırlara tahsis edildi. 1920’li yıllarda Sanayi-i Nefise Mektebi’nin Güzel Sanatlar Birliği merkezi oldu. Alay Köşkü’nde bir edebiyat şubesi açmak için o günün edipleri, şairleri toplantılar yaptı. Yaşar Nabi, Cevdet Kudret, Ziya Osman, Halid Ziya, Hüseyin Rahmi, Peyami Safa, Necip Fazıl, Reşat Nuri, Mehmed Rauf gibi nice isimler toplandı Alay Köşkü’nde. Gün geldi, Eminönü Halkevi’ne tahsis edildi; gün geldi Eski Eserleri Tescil Bürosu olarak kullanıldı.
...
Metnin tamamı için: Kırk Bir Kere İstanbul, Şule Yayınları, 2013, sf. 151-157.
Yıl 1754. Aylardan Aralık. Külliyesine altı yıl bağışlayan, Saliha Sultan’dan doğma I.Mahmut, Şehsuvar Sultan’dan doğma kardeşi III.Osman’ın fermanıyla kendi külliyesine değil, Yeni Camii Türbesi’ne defnedildi. Haksızlığı göre göre padişah buyruğu karşısında lâl oldu diller. III.Osman’ın, abisini kendi külliyesine defnettirmemedeki gerçek maksadı, abisinin ölümünden bir yıl sonra anlaşıldı.
Üzerime tek bir harfin, tek bir nakşın emanet edilmediği avare bir kâğıttım. Ak paklığımdan olacak, adam olur, dediler benim için. Biraz renk gelsin diye yüzüme, dağlardan toplanmış envai çeşit çiçeği kaynatıp suyuyla cismimi, kokusuyla ruhumu yıkadılar. Ömrüm uzun, yüzüm aydın olsun için aharladılar. Kendi güzelliğime âşık olup kibirlenmeyeyim diye, mühreyle bir güzel dövüp ıslah ettiler.
On dokuzuncu asrın Islahat-ı Turûk Heyeti, yol genişletme kararını uygulamak bahanesiyle iki yüz seksen yıllık bir eseri kurban etmekte beis görmez. Kubbesiyle birlikte gövdesinin bir kısmını kesip atıverir. Koca Sinan’ın el emeği göz nuru olduğu tahmin edilen Çemberlitaş Hamamı, bir hilkat garibesi gibi yolun kenarında kalakalır.
Sekiz köşesi olan semahanenin etrafını iki kat şeklinde mahfiller çevirir. Salonun sonunda kadınlar mahfili, sağda selamlık girişi, üstte hünkâr mahfili, altında dedegân odaları vardır. Bugün müze olarak kullanılan Galata Mevlevîhanesi’nin semahanesi, ilk kez inşa edilen bina olmasa da aynı mekânda ne demlere şahit olunmuştur!
